Dla gmin

• Czy pojazdy odbierające odpady muszą posiadać system monitorowania GPS wraz rejestracją miejsca wyładunku?
  Tak. Mówi o tym rozporządzenie Ministra Środowiska w dnia 11 stycznia 2013 r. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości (par. 5 ust. 1 pkt. 2, lit. A) i B)
• Czy w związku z rozporządzeniem, mogę wymagać bardziej szczegółowej rejestracji danych przez systemy GPS na pojazdach?
  Tak. Rozporządzenie określa jedynie wymagania minimalne.
• Czy monitorowanie GPS miejsca postoju pojazdu i ewentualna rejestracja miejsca uruchomienia mechanizmów załadunku odpadów umożliwia jednoznaczne potwierdzenie wykonania usługi odbioru u konkretnego wytwórcy odpadu?
  Nie. Miejsce zatrzymania pojazdu różni się od lokalizacji posesji. Pojemniki z odpadami często dociągane są do pojazdu z kilku posesji jednocześnie. Tak udokumentowany odbiór odpadów poza datą, godziną i sekundą wykonanego załadunku będzie miał przypisany adres postoju pojazdu, a nie miejsca gromadzenia/wytwórcy odpadów
• W jaki sposób mogę otrzymać jednoznaczne potwierdzenie obsługi konkretnego miejsca gromadzenia odpadów?
  Odpowiedzią na tę potrzebę jest korzystanie z systemu identyfikacji RFID.

• Czym jest system identyfikacji RFID?
  System identyfikacji RFID (Radio-Frequency Identification/system identyfikacji radiowej) pozwala oznaczyć każdy pojemnik unikalnym identyfikatorem (tagiem/czipem), a podczas inwentaryzacji w miejscu podstawienia pojemnika przypisać do taga informację o nazwie i adresie miejsca gromadzenia odpadów, typie pojemnika i frakcji odbieranych z niego odpadów. Pojazdy bezpylne (“śmieciarki”) podczas każdego odbioru odpadów, za pomocą anten RFID zainstalowanych na wrzutniku, odczytują kod zapisany w tagu, potwierdzając odbiór odpadów z konkretnego miejsca gromadzenia odpadu, niezależnie od punktu zatrzymania pojazdu.
• Czyim zadaniem jest wyposażenie pojemników w identyfikatory RFID, jeśli jako gmina/miasto, jestem właścicielem pojemników?
  Zadanie to może być zrealizowane przez operatora odbierającego odpady lub właściciela pojemników, którym może być gmina.
• Jakie identyfikatory RFID wybrać, jeśli jestem właścicielem pojemników i chcę je zainstalować we własnym zakresie?
  Standardy, w tym sposób montażu, dla pojemników od 120 do 1100 L opisano w normie EN 14803. Według zaleceń, należy zastosować tagi o częstotliwości pracy poniżej 135 kHz. Wymaganie to spełnią następujące wersje “czipów” dostępne na wolnym rynku: 125 kHz Unique, 134,2 kHz FDX lub 134,2 kHz HDX – wszystkie są równoważne i zgodne z 99,9 % systemów identyfikacji wdrożonych na świecie na pojazdach bezpylnych. Częstotliwość pracy poniżej 135 kHz to tzw. RFID LF
• Kto inwentaryzuje pojemniki należące do zamawiającego usługę odbioru odpadów, które są już rozstawione w terenie i posiadają tagi RFID?
  Zadanie to może realizować operator odbierający odpady lub właściciel pojemników. Jeśli tagi RFID będzie przypisywał do miejsc gromadzenia odpadów operator, zamawiający może podać w OPZ informację o standardzie zastosowanych tagów. Jeśli inwentaryzację prowadzi właściciel pojemników, powinien we własnym zakresie zakupić na rynku system informatyczny do inwentaryzacji, a jej wyniki przekazać operatorowi, najlepiej w ramach OPZ.
• Czy w przetargu na odbiór odpadów muszę podać standard wymaganych tagów RFID, jeśli ma je dostarczyć operator?
  Nie ma takiej potrzeby, aby wymagać konkretnego standardu (125 kHz Unique, 134,2 kHz FDX lub 134,2 kHz HDX). Wystarczy powołać się na normę branżową EN 14803. Niewykluczone, że operator posiada już systemy identyfikacji na śmieciarkach i dostosowanie ich do zbyt szczegółowych wymagań OPZ może zawęzić konkurencję oraz spowodować, iż dostosowanie operator uwzględni w cenie oferty na odbiór odpadów, co spowoduje jej zwiększenie, bez wymiernej korzyści dla Zamawiającego.
• Co w sytuacji, gdy na moim terenie w ramach poprzednich umów operatorzy pozostawili pojemniki i stosowali identyfikatory RFID LF o różnych częstotliwościach? Czy konieczna jest wymiana “czipów” przed kolejną umową?
  Nie ma takiej potrzeby. Na rynku systemów identyfikacji RFID istnieją dostawcy, których systemem na śmieciarce można odczytać na jednej trasie “czipy” o różnych częstotliwościach. Poinformuj potencjalnych wykonawców w ramach OPZ, jakie standardy tagów zastosowano wcześniej na pojemnikach.
• Jaka jest skuteczność odczytu tagów RFID LF?
  Skuteczność wynosi 100%. Z zachowaniem pełnej precyzji odczytu, częstotliwości RFID poniżej 135 kHz (RFID LF) charakteryzują się zasięgiem gwarantującym skuteczny odczyt tagów na pojemnikach, eliminującym jednocześnie odczyty przypadkowe.
• Czy istnieją inne częstotliwości tagów RFID?
  Tak. Dla mniej niż 1 procenta wdrożeń systemów identyfikacji RFID na świcie dla pojazdów bezpylnych stosuje się częstotliwość UHF (pasmo około 860 MHz). Częstotliwość UHF 860 MHz nie jest zgodna z normą branżową EN 14803. UHF charakteryzuje się także, zależnie od typu pojemnika, skutecznością odczytu “nie mniejszą niż 90” lub “bliską 100%” (zgodnie z opisami w publicznych postępowaniach). Dodatkowo częstotliwość UHF stosowana jest w metkach na ubraniach lub opakowaniach, co przy dużym zasięgu odczytu UHF (nawet kilka metrów) może powodować odczyt pojemników tylko stojących w pobliżu pojazdu lub identyfikatorów znajdujących się w odpadach (plastikowe pojemniki nie blokują fal radiowych UHF). Natomiast z uwagi na duże pole odczytu, technologia identyfikacji RFID w częstotliwości UHF może być z powodzeniem stosowana w pojazdach kontenerowych i skrzyniowych. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o standardach RFID stosowanych w branży gospodarki odpadami, zapoznaj się z naszym przewodnikiem: Identyfikacja i inwentaryzacja
• Jakie dodatkowe korzyści wynikają dla gminy/miasta z zastosowania systemów identyfikacji?
  Identyfikacja RFID (ale również zastosowanie kodów kreskowych) pozwala na monitorowanie realizacji obowiązku segregacji odpadów. Ponieważ każdy odbierany pojemnik podczas inwentaryzacji zostaje przypisany do miejsca gromadzenia/wytwórcy odpadów, poprzez dodatkowe notatki i fotodokumentację jednoznacznie przypisaną do pojemnika zwiększa się skuteczność monitorowania nieprawidłowości oraz obsługi reklamacji.

• Czym jest pokładowy system wagowy?
  Jest to waga przystosowana do montażu bezpośrednio na pojeździe.
• W jakim celu instaluje się na pojeździe system wagowy?
  Aby określić masę odbieranych odpadów w lokalizacji ich załadunku, a w przypadku wagi zintegrowanej z systemem RFID – masy odebranych odpadów w zinwentaryzowanym miejscu gromadzenia odpadów.
• Na jakich typach pojazdów możliwy jest montaż systemu wagowego?
  Na pojazdach bezpylnych (“śmieciarkach”), pojazdach kontenerowych, skrzyniowych i koszowych, w tym wyposażonych w urządzenie HDS.
• Jakie systemy wagowe poleca się zależnie od rodzaju pojazdu?
  Z uwagi na liczbę operacji odbioru na trasie (często od 250 do 800) na pojazdach bezpylnych dla odpadów odbieranych z pojemników od 120 do 1100 L (“śmieciarki”) zaleca się zastosowanie dynamicznego systemu wagowego, który gwarantuje rozdzielczość pomiarową od 1 kg, nie wpływając na szybkość pracy załogi. Oznacza to, iż operator nie uwzględni dodatkowych kosztów w ofercie na odbiór odpadów związanych z większym kosztem realizacji trasy wynikającym z wydłużonego czasu jej trwania.
  
  Dla pojazdów pozostałych zalecanym systemem wagowym jest tzw. statyczny system wagowy, najczęściej instalowany pod zabudową specjalistyczną pojazdów, ewentualnie na zawiesiu urządzenia HDS. Statyczny system wagowy charakteryzuje się rozdzielczością pomiarową od 10 kg.
  
  Jeśli pojazd bezpylny dodatkowo odbiera gabaryty i/lub posiada mechanizm załadunku kontenerów powyżej 1 100 L, możliwe jest jednoczesne zastosowanie wagi dynamicznej na wrzutniku i statycznej pod zabudowę.
• Czy danych z pokładowych systemów wagowych mogę użyć do rozliczeń z operatorem?
  Tak. Należy wtedy wskazać w warunkach realizacji usługi, iż operator zobowiązany jest do zastosowania wag legalizowanych.
• Jakie główne korzyści wynikają dla gminy/miasta z zastosowania pokładowych systemów wagowych?
  Łatwo określić, jaka faktyczna masa odpadów została odebrana w zarządzanym obszarze, przez porównanie z masą odpadów zważonych na instalacji przetwarzania. Eliminuje to sytuację, gdy w pojazdach wywożone są odpady odebrane w ramach innych umów. Dane z systemów wagowych budują statystyki okresowe nie tylko w ujęciu całej trasy czy obszaru, ale także dla pojedynczych miejsc gromadzenia odpadów, typów pojemników i frakcji (pod warunkiem integracji z systemem identyfikacji RFID). Wskazania masy odebranych odpadów mogą być skutecznym narzędziem do weryfikacji deklaracji składanych przez poszczególnych wytwórców pod kątem zastosowanej wielkości pojemnika.

• System wykonujący zdjęcia czy rejestrujący materiał wideo?
  Stan obecnej techniki i dostępność rozwiązań na rynku daje jednoznaczną odpowiedź - najkorzystniejszym rozwiązaniem dla organizatora systemu gospodarki odpadami, pod kątem dokumentacji odbiorów, jest system rejestrujący materiał wideo.
  
  Przykład dla typowego rozwiązania wykonującego jedynie zdjęcia co 3 s: przy prędkości pojazdu 40 km/h zdjęcie zostanie wykonane co ponad 33 metry. 3 s i 33 metry to wystarczające czas i odległość, by pominąć istotne zdarzenia, np. pod kątem rozliczeń z operatorem lub obsługi mieszkańców.
  
  W przypadku rejestracji wideo, rynek standardowo oferuje jakość od HD (720p) do FHD (1080p) o płynności nagrań od 1 do 25 klatek na sekundę. Jeśli brać pod uwagę optymalne 8 klatek na sekundę, oznacza to, porównując do rejestratora zdjęć, iż w ciągu minuty system nagrywający wideo generuje informację równoważną do 480 fotografii (8 klatek/sekundę * 60 sekund). Stanowi to gwarancję pełnego wglądu w sytuację w terenie, nawet przy wysokich prędkościach pojazdu.
• Dysk twardy w pojeździe, czy bieżące wysyłanie nagrań do chmury?
  Oferta rynkowa w zakresie pokładowych systemów rejestracji wideo oraz niskie koszty transmisji danych przez sieć GSM przy jej wysokich parametrach technicznych LTE lub 5G, sprawiają, iż odchodzi się od rozwiązań opartych na nagrywarkach samochodowych z dyskami HDD, z których materiał zgrywany jest dopiero po zakończeniu trasy, przez okablowanie lub sieć WiFi. Należy mieć na uwadze, że rozwiązania stosujące dysk twardy w pojeździe wrażliwe są na utratę danych w przypadku awarii lub kradzieży dysku, gdy dane nie zostały skopiowane. Dyski mają również ograniczoną pojemność i może dojść do nadpisania fragmentów, które nie zostały w odpowiednim czasie skopiowane.
  
  System wysyłający na bieżąco wszystkie nagrania on-line oferuje tę korzyść dla zamawiającego, że dane zapisywane są automatycznie w chmurze, w czasie trwania trasy pojazdu i są w dowolnej chwili dostępne, więc reklamacje mogą być obsługiwane natychmiast.
• Czy to prawda, że wysyłanie danych on-line i przechowywanie w chmurze generuje wysokie koszty?
  Nie. Nowoczesne metody kompresji obrazu z kamer cyfrowych sprawiają, że ilość generowanych danych jest zoptymalizowana. Dla przykładu, 1 minuta nagrania materiału w jakości HD o płynności 4 klatek na sekundę to plik o wielkości około 470 kB - mniej niż 1 fotografia rejestrowana co 3 s!
• Przez jaki czas możliwe jest przechowywanie nagrań w chmurze?
  W odróżnieniu od pojemności dysków twardych HDD w nagrywarkach samochodowych, chmura nie posiada praktycznych ograniczeń pojemności. Zatem okres dostępności nagrań do analizy, może obejmować cały okres trwania umowy z operatorem odbierającym odpady.
• Czy utrata połączenia z siecią komórkową przez system wysyłający wszystkie nagrania na bieżąco on-line prowadzi do utraty danych?
  Nie. Producenci przewidzieli taką sytuację i wyposażyli moduły rejestracji w trwałe pamięci półprzewodnikowe odporne na wstrząsy i temperaturę, gdzie materiał wideo jest przechowywany do czasu, gdy połączenie z siecią GSM zostanie przywrócone. Wtedy następuje automatyczne uzupełnienie danych w chmurze.
• Czy bieżące wysyłanie wszystkich nagrań do chmury to funkcja “live view”?
  Nie. Funkcja “live view” to możliwość zdalnego połączenia się przez Internet komórkowy (o ile pojazd znajduje się w zasięgu sieci GSM i ma uruchomiony zapłon) z nagrywarką w samochodzie i podglądu aktualnego widoku z kamer na pojeździe. Skuteczność “live view” jest ograniczona, gdyż wymaga stałej uwagi, a spada praktycznie do zera, jeśli monitorowaniu podlega jednocześnie wiele pojazdów wyposażonych w komplety kilku kamer.
• Czy jako organizator zbiórki odpadów potrzebuję funkcji “z lotu ptaka”?
  Nie. To funkcja typowa dla systemów bezpiecznego cofania, których zadaniem jest wsparcie kierowcy podczas manewrów dużymi pojazdami, które charakteryzują się ograniczoną widocznością z kabiny i wieloma “martwymi punktami”.
• Na co muszę zwrócić uwagę definiując wymaganie, tzw. widoku 360 stopni?
  Widok 360 stopni to popularne sformułowanie opisujące właściwości systemów bezpiecznego cofania. Oznacza taki sposób montażu kamer szerokokątnych na pojeździe, który sprawia, że kierowca widzi całe otoczenie dookoła pojazdu. Należy zwrócić uwagę, iż systemy bezpiecznego cofania, zgodnie z ich przeznaczaniem, dostarczają obraz w pełni pokrywający otoczenie pojazdu, ale w odległości poniżej 3 m od krawędzi pojazdu.
  
  Z punktu widzenia strony organizującej zbiórkę odpadów, korzystniejsza jest sytuacja, by w kadrze każdej z kamer (standardowo to 4 kamery) znalazło się otoczenie pojazdu w odległości powyżej 3 m, z uwzględnieniem linii horyzontu. Tylko takie ustawienie gwarantuje wgląd w sytuację w terenie podczas odbiorów. Warunek 360 stopni zostaje spełniony, z tą różnicą, że hipotetyczne linie pól widzenia poszczególnych kamer przetną się w większej odległości od pojazdu, niż w systemach bezpiecznego cofania. Dla pojazdów bezpylnych (“śmieciarek”) szczególnym przypadkiem jest kamera tylna, która w kadrze powinna poza otoczeniem pojazdu uwzględnić przede wszystkim pełne pokrycie strefy załadunku (niezależnie od liczby komór zabudowy), w tym krawędzi wanny zasypowej.
• Jaki sposób pracy z nagraniami jest dla mnie optymalny?
  Warto wymagać rozwiązań, które integrują nagrania wideo z danymi GPS. Co najmniej z jazdami i postojami oraz lokalizacjami GPS w formie adresów pochodzących z wbudowanego w aplikację www rozwiązania mapowego. Pozwoli to na sprawniejsze wyszukiwanie fragmentów nagrań, w tym przede wszystkim po adresach czy czasie wystąpienia zdarzenia wymagającego analizy.
  
  Rozwiązania, w których praca z nagraniami polega jedynie na odtwarzaniu pełnych nagrań z możliwością ewentualnego “przewijania” nagrania, w tym za pomocą suwaków, może znacząco utrudniać wyszukiwanie zdarzeń wymagających uwagi.

• W jaki sposób mogę udokumentować przypadki, których nie zarejestrują urządzenia zainstalowane na pojazdach?
  Potrzeba tego rodzaju to podstawowy wymóg w 99,9% postępowań na odbiór odpadów. Zazwyczaj wskazuje się na oczekiwanie dostarczania przez operatora fotodokumentacji i notatek. Aby usprawnić proces przekazywania i analizy takich materiałów, warto wziąć pod uwagę zastosowanie dedykowanych aplikacji mobilnych działających na smartfonach i tabletach. Rozwiązanie to ma przewagę nad fotografiami wykonywanymi aparatem lub smartfonem, ale przekazywanymi np. pocztą mailową, ponieważ pozwala przesłać dokumentację na bieżąco, on-line z miejsca zdarzenia. Obecny stan techniki i oferta na rynku pozwalają pozyskać rozwiązania do wykonywania fotodokumentacji i notatek, które są zintegrowane z systemem monitoringu GPS na pojeździe. 

• Jaki sposób dostępu do danych jest dla mnie najkorzystniejszy?
  Aplikacja internetowa uruchamiana w popularnych przeglądarkach www, bez użycia niebezpiecznych technologii (jak Adobe Flash lub innych z zakończonym wsparciem lub z ogłoszonym jego wygaszeniem) oraz bez instalacji oprogramowania na lokalnych komputerach. Gwarantuje to dostęp do systemu na wielu stanowiskach, a wymiana komputerów nie powoduje utraty dostępu lub kosztów wynikających z ponownej instalacji oprogramowania.
• Czy muszę zakupić własne oprogramowanie do zbierania danych z systemów na pojazdach?
  Nie. Standardem rynkowym jest sytuacja, gdy zamawiający w ramach OPZ wymaga bezpośredniego dostępu do oprogramowania związanego z systemami na pojazdach wdrożonymi przez operatora, wraz z niezbędnymi szkoleniami z ich obsługi. Standardowo dostęp taki realizowany jest za pomocą aplikacji dostępnych przez stronę www.
• Na co warto zwrócić uwagę, definiując wymagania w zakresie udostępnianego przez operatora oprogramowania?
  Należy zdefiniować, jakie dane mają być rejestrowane przez systemy na pojazdach i dostępne w oprogramowaniu, do którego dostęp otrzyma zamawiający. Zmiana wymagań po podpisaniu umowy zazwyczaj jest niemożliwa. Warto opisać efekt jakiego oczekuje zamawiający, zamiast szczegółowego opisu sposobu realizacji.
  
  Rejestrowane przez systemy na pojazdach dane powinny być w pełnym zakresie przekazywane do udostępnionego oprogramowania natychmiast po zarejestrowaniu, z ewentualnym opóźnieniem wynikającym jedynie z warunków sieci GSM. Jeśli zamawiający jest stroną obsługującą reklamacje, jest to szczególnie istotne, by dane były dostępne w trakcie realizacji tras.
  
  Dla ustandaryzowania prezentacji danych korzystne dla zamawiającego i jakości współpracy pomiędzy stronami w całym okresie umowy może być przekazanie uczestnikom postępowania w ramach OPZ wzorów raportów zgodnych potrzebami zamawiającego. Takie podejście może sprawdzić się szczególnie w przypadku, gdy realizacja odbiorów odpadów jest powierzona kilku podmiotom - każdy z nich może mieć różne systemy wdrożone na pojazdach.
  
  Korzystne pod kątem kosztów i skuteczności analizy danych może być wymaganie, by wszelkie dane rejestrowane przez systemy na pojazdach były dostępne w ramach jednego, udostępnionego przez operatora oprogramowania, łączenie z opisanym w OPZ standardem raportowania.

Jeśli chcesz pozyskać wiedzę o istniejących na rynku rozwiązaniach technicznych do dokumentacji odbioru odpadów, które mogą pomóc w realizacji założonych celów, zainteresuj się procedurą wstępnych konsultacji rynkowych przewidzianą przez Prawo zamówień publicznych. Niezależnie od trybu późniejszego postępowania przetargowego, daje ona gwarancję pełnego rozpoznania aktualnego stanu techniki i optymalnego kosztowo doboru technologii do potrzeb, przy zachowaniu pełnej transparentności, bez zaburzania konkurencji.

Korzystając z informacji pozyskanych w procesie konsultacji lub posiłkując się zapisami z innych postępowań, których dokumentacja była powszechnie dostępna, należy zwrócić uwagę, by nie stosować szczegółowych opisów technicznych. W interesie zamawiającego jest określenie uzyskanych efektów, a nie sposobu ich realizacji. Szczegółowe parametry techniczne systemów na pojazdach mogą wskazywać na konkretnego dostawcę, a zatem ograniczać konkurencję i w efekcie być sprzeczne z zasadą racjonalnego i celowego wydatkowania środków publicznych.

Dodatkowo, posługiwanie się parametrami wskazującymi na konkretnego producenta jest formą dyskryminacji pośredniej niedozwolonej przez przepisy Prawa zamówień publicznych, równocześnie wypełniającej znamiona czynu niedozwolonego w rozumieniu ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji w postaci utrudniania dostępu do rynku (art.15), a także mogącej stanowić wyraz niedozwolonego porozumienia ograniczające konkurencję (utrudnianie dostępu do rynku), o którym mowa w art.6 ust.1 pkt. 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.